"Kłamstwa nocy" Gesualdo Bufalino

 

Kłamstwa nocy zostały wydane we Włoszech w roku 1988. Gesualdo Bufalino nazwał tę swoją krótką powieść fantazją historyczną lub metafizycznym kryminałem i osadził jej akcję w pierwszej połowie XIX wieku w twierdzy na małej skalistej wysepce położonej tuż przy Sycylii. Kilku więźniów skazanych za próbę zamachu na króla spędza tam swoją ostatnią noc. Rozmawiają o życiu i o decyzji, którą muszą podjąć. O świcie zostaną straceni. Godziny, jakie im pozostały, odmierzane są przez zmiany straży budującej gilotynę. Sytuacja jest jednak niezwykła. Istnieje bowiem szansa ocalenia wszystkich - wystarczy, że jeden z więźniów dopuści się zdrady.

 

Chyba tylko tyle warto wiedzieć o warstwie fabularnej tej książki, która trzyma w napięciu od początku do końca. Jest ona kunsztownie napisana, zarówno pod względem języka - bardzo literackiego, wyrafinowanego i obrazowego, jak i samej finezyjnej szkatułkowej konstrukcji powieści. Każdy z bohaterów dokonuje bowiem swoistej spowiedzi przed śmiercią, opowiadając własną historię. Konflikt, wokół którego zbudowana jest fabuła - czy należy dochować wierności własnym przekonaniom i jaką cenę jest się w stanie za to zapłacić - jest z jednej strony uniwersalny, z drugiej zaś ubrany ostentacyjnie w kostium historyczny, co budzi u współczesnego czytelnika pewien dystans. I jest to dystans zamierzony, bo nie o starcie dziewiętnastowiecznych idei tu chodzi, lecz o postawienie pytań natury egzystencjalnej. Autorowi udaje się zbudować aurę klaustrofobicznej niepewności, która sprawia, że wszystko w tej opowieści zostaje poddane w wątpliwość, zdaje się tracić na znaczeniu. Pewna jest tylko śmierć. Historie więźniów dotykające tematu samotności i relacji z innymi, choć zdają się podążać krętymi drogami, są ostatnią, rozpaczliwą próbą nadania własnemu życiu sensu. Pytanie, czy on w ogóle istnieje, jest stale obecne w tej fascynującej książce.