piątek, 10 marca 2023

"Ostatni wywiad" Eshkol Nevo


 Ostatni wywiad Eshkola Nevo to współczesna proza izraelska. Koncept powieści jest bardzo prosty. Oto pogrążony w kryzysie życiowym i twórczym pisarz w średnim wieku zamiast pisać  następną swoją książkę, odpowiada na pytania przesłane przez internautów z portalu literackiego, poczynając od oczywistych: Czy od zawsze wiedziałeś, że będziesz pisarzem? Co motywuje cię do pisania? - kończąc na bardzo prywatnych: Czy zrobiłeś coś, czego się wstydzisz? Kiedy ostatnio miałeś ochotę się rozpłakać? itp. Odpowiedzi są czasami jednozdaniowe, innym razem to anegdoty z życia, wspomnienia, zabawne historyjki, czy wręcz krótkie opowiadania, w których rzeczywistość miesza się z fikcją. Z tego balansowania między prawdą a zmyśleniem wyłania się osobista historia pisarza, jego relacji z bliskimi, przede wszystkim z żoną, dziećmi, z chorym przyjacielem.
 
 Tłem Ostatniego wywiadu jest interesująco, z jednostkowej perspektywy pokazany współczesny Izrael. Z jego problemami politycznymi, od dość uniwersalnego i ironicznego obrazu, kto i jakimi metodami zdobywa władzę, po sprawy typowo izraelskie: relacje z obowiązkowej w tym państwie służby wojskowej, stosunku do Holocaustu. Historia, w której ten ostatni temat poruszany jest za pomocą metafory książki niemieszczącej się w walizce z innymi rzeczami, stawia sprawę trochę dwuznacznie - jako dziedzictwo, od którego nie można się uwolnić, choćby się chciało. Kilkakrotnie i bardzo serio poruszana jest w powieści kwestia palestyńska, traktowania Palestyńczyków jako mieszkańców drugiej kategorii, czy też temat osadnictwa izraelskiego. Między innymi, padają zdania, jako wyraz przekonań postaci-pisarza, ale pewnie również autora: Odpowiedzialnością zwycięzcy jest obowiązek wysłuchania zwyciężonego, czy: Istotą mojego pisania jest próba oddania głosu innym. I piękne zostaje pokazane, że głosu innego, skrzywdzonego nie da się do końca stłumić, bo zostaje wymowna pustka i cisza - jak w jednej z anegdot opowiadającej o spotkaniu z uczniami, gdy pisarz odkrywa, że coś dziwnego stało się z jego wcześniejszą książką. Stale jest tu obecne głębokie przekonanie, że trzeba próbować zrozumieć racje wszystkich stron, a jeśli nie da się podzielać czyiś poglądów, to należy pokazać przeciwników z najbardziej ludzkiej strony. 
 
 Można potraktować Ostatni wywiad jako książkę niemal autobiograficzną z wszystkimi, licznymi  zastrzeżeniami, które padają w tekście, typu: tak łatwo dowiedzieć się z książek, co nie wydarzyło się w życiu pisarza, albo im bardziej kłamię w kwestiach biograficznych, tym bliżej docieram do głębszej prawdy leżącej za faktami. Ostatni wywiad jest nieustanną grą między rzeczywistością i fikcją. Niektóre szczegóły zgadzają się z życiorysem Eshkola Nevo, na przykład: dziadek autora był drugim premierem Izraela. Pada zresztą w wywiadzie, wśród wielu innych, też pytanie o tego dziadka. W odpowiedzi pisarz przekornie snuje ciepłą i wzruszającą historię swojej babci. 
 
 Lepiej jednak chyba niż autobiografię zobaczyć w tej książce ogromnie fascynujące rozważania na temat relacji między literaturą a życiem. Z jednej strony waga literatury jest ogromna. Bywa ona schronieniem zarówno dla czytelników, jak i twórców. Literatura zmyślając mówi o doświadczeniach ludzkich w sposób, w który nie da się inaczej powiedzieć. Z drugiej strony jest w uprawianiu literatury coś wampirycznego. Sztuka, jeśli jej na to pozwolić, a jest to przypadek bohatera tej książki, zaczyna się żywić życiem. Pisarz zdaje sobie w pewnym momencie sprawę, że stał się kłamcą, kompulsywnym opowiadaczem i kanibalem, bo wszystko, co mu się przydarza staje się materiałem do opowieści. Tak mówi o swoim przyjacielu - kiedyś mówiłem mu przez co przechodzę; dziś opowiadam dobrze skonstruowane anegdoty. Ceną, jaką przychodzi zapłacić za bycie pisarzem okazują się stosunki z bliskimi i jest ona tym wyższa, im bliższa relacja.

 Ostatni wywiad jest powieścią odrobinę przegadaną, ale jest coś ogromnie pociągającego w tonie, w jakim został napisany. Składają się na niego ciepło w opisach ludzi, relacji między nimi, poczucie humoru w pokazywaniu absurdów rzeczywistość i wiele smutku wynikającego z tego, że jest to historia o procesie godzenia się z nieuchronnymi w życiu zmianami i bolesnymi stratami zarówno zawinionymi, jak i zesłanymi przez los.

15 komentarzy:

  1. Ech, generalnie ciągnie mnie do literatury izraelskiej, ale sięgam po nią rzadko, od przypadku do przypadku. Będę musiał sobie zaplanować większą liczbę tytułów do przeczytania i wynotować interesujące mnie nazwiska ;) O Eshkol Nevo słyszałem, miałem na uwadze jego "Neuland", ale nie czytałem jeszcze nic jego autorstwa.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Jeśli będziesz robił listę tytułów książek z literatury izraelskiej to warto umieścić na niej "Opowieść o miłości i mroku" Amosa Oza. Jest to najlepsza pozycja tego autora, opowiadająca o historii jego rodziny. Bardzo polecam! :)

      Usuń
    2. Ok, dzięki. Oza już trochę znam (czytałem doskonały "Spokój doskonały", wciągającą i poetycką "Nie mów noc" oraz dość trudną w lekturze "Dotknij wiatru, dotknij wody"), więc chętnie sięgnę po wspomnianą pozycję ;)

      Usuń
    3. Jeśli mówimy o twórczości Amosa Oza warto też sięgnąć po jego "Czarną skrzynkę" i "Mojego Michaela" :)
      A prezentowaną dziś książkę przeczytam z wielką ciekawością!

      Usuń
    4. Myślę, że "Ostatni wywiad" Ci się spodoba :)
      Jeśli chodzi o Amosa Oza, kilka jego książek czytałam i pewnie jeszcze po inne sięgnę, ale w mojej bardzo subiektywnej opinii "Opowieść o miłości i mroku" jest jednak najlepsza.

      Usuń
  2. Nie słyszałam wcześniej o tej książce, ale mnie nią zaciekawiłaś.

    OdpowiedzUsuń
  3. Brzmi naprawdę interesująco. Będę miała ten tytuł na uwadze.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Warto :) To taka ciepła, choć smutna powieść.

      Usuń
  4. Witam serdecznie ♡
    Interesujące... twoja recenzja naprawdę mnie zachwyciła a tytuł zaciekawił. Muszę przyznać, że nie słyszałam o nim wcześniej. Myślę, że sięgnę po nią jak będę miała okazję :)
    Pozdrawiam cieplutko ♡

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Też wcześniej nie słyszałam o tym pisarzu. Trafiłam na tę książkę, bo wybieram od czasu do czasu do czytania pozycje wydawane przez "Pauzę".
      Również pozdrawiam ciepło :)

      Usuń
  5. Zapisałam tytuł, bo czuję, że to coś, co mi przypadnie do gustu!

    OdpowiedzUsuń
  6. Gracias por la reseña. Lo tendré en cuenta. Te mando un beso Enamorada de las letras

    OdpowiedzUsuń
  7. Bardzo mnie zaciekawiłaś, chętnie przeczytam tę powieść, szczególnie ze względu na wątek literatury i współczesnego Izraela. A że jest odrobinę przegadana, to mi nie przeszkadza, bo prawie każda książka ma jakąś wadę. :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Jestem ciekawa, jakbyś ją odebrała :)

      Zaczęłam się zastanawiać, na ile to "przegadanie" jest świadomą kreacją literacką, bo jest w powieści scena, kiedy pisarz-bohater snuje swoje historie, a jego przyjaciel mówi mu: "musisz się jeszcze nauczyć, kiedy postawić kropkę".

      Usuń

Dziękuję za komentarze. Uprzejmie proszę o kilka słów opisu, jeśli ktoś zamieszcza link.