Fragmenty "Dziennika pisanego nocą", Gustaw Herling-Grudziński

 Zapomnianą książeczkę Bertranda Russella The Practice and Theory of Bolshevizm wymienił dziś marginesowo w swoim świetnym wykładzie O. Bocheński (...). Wymienił ja z pochwałami, co sprawiło mi pewną przyjemność. W roku 1950, gdy wznowiono książeczkę Russella w Anglii po trzydziestu latach , omówiłem ja w szkicu Fałszywy Bóg (...)

 Zdumiała mnie wtedy dalekowzroczność Russella. Spędził  zaledwie miesiąc w Rosji w roku 1920. Trzeba pamiętać, że wycieczka Labour Party, w której brał udział, odbywała się w atmosferze sympatii a nawet podziwu dla rewolucji rosyjskiej (...), była częścią polemiki z atakami na bolszewizm w brytyjskiej prasie konserwatywnej. A jednak Russell dostrzegł od razu w Rosji to, co w trzy lata po obaleniu caratu mogło być jasne tylko dla wyjątkowo bystrego i rozumnego obserwatora z "nieuprzedzonej lewicy" na Zachodzie (...)

 "Być może bolszewizm da się obronić jako okrutna dyscyplina, dzięki której uprzemysławia się szybko kraj zacofany; ale poniósł on klęskę jako eksperyment komunistyczny" W " okrutnej dyscyplinie " widział Russell "odgrzebanie metod Piotra Wielkiego". A "eksperyment komunistyczny"? Przeistoczył się natychmiast w religię. "Przez religię rozumiem zespół wierzeń  o charakterze dogmatów, które kierują życiem ludzkim, wykraczając poza oczywiście dowody lub występując przeciwko nim, i posługują się metodami uczuciowymi  albo  autorytatywnymi, a nie intelektualnymi. W takim ujęciu bolszewizm jest religią: że jego dogmaty wykraczają poza oczywiste dowody lub występują przeciwko nim ,postaram się wykazać to później. Ci, co przyjmują bolszewizm, stają się nieczuli na dowody naukowe i popełniają samobójstwo intelektualne. Nawet gdyby wszystkie doktryny bolszewizmu były słuszne , nie zmieniłoby to jeszcze postaci rzeczy , zważywszy że niedozwolone jest ich bezstronne badanie".
_

Plakat propagandowy z lat osiemdziesiątych. Źródło: Muzeum PRL-u w Krakowie.

_________
Notatka z 3 kwietnia 1987